oirodiin tuuh

15 r zuunii yues Tsoros terguutei oirdiin olon aimguud hoorndoo holboo baiguulj negdsen huchirheg evsel baiguulj baijee.Tedgeer aimguud mongoliin altan urgiinhantai urseldej tsagdaa Esen taish naraas avhuulaad neg hesegdee tur bairij baisan yue ch bii.Durven Oirdiin holboog anh Tsorosniin Togoon taish anh uusgesen gedeg.ene yueiin durven Oirod ni
1.Tsoros (yazguuriin oiroduud,chingisiin daitaj baisan oin irgeduud)
2.Barag buriad (chingisiin esreg neleed ih demtseldsen)
3,Hoit ,baatud,tumed(dundad aziin Tumeriin uls butarhad tuuund hayralagdaj baisan mongol aimguud)
4.ur mongol(min mongol hoyoriin dainaas zugtan irsen oirod)
ene Durviin holboo ni olon yanziin shaltgaanaar zadaran 1502 ond dahin shine durven oirodiin holboo abiguulagdav .Ene durvenOirod ni
1.TSoros(yazguuriin oirod)
2.Durved(ertnii durved(Duva sohoriin 4n huuhed,Dobu mergenii zee nar),bayad,bolon hoit aimguud.Ene aimgiin terguud ni tsorosuud
3.Torguud(Hereediiin Tooril vangiin ugsaaniihan)
4.Hoshuud(Havt Hasriin ugsaanii aimag)
Ene durviin holboo ni torguudiin ihenhi ni Huu Urlugig dagan baruun zug nuudelne(halimaguud)uldsen torguud, hoit,durvediin zarim heseg ni ih nuurd nutaglasanaar zadarjee.
1636ond daihin 4 n Oirodiin holboo baiguulagdjee.
1.TSoros2.Durved3.Hoshuud4.Hoid gesen 4 oirodiin holboo uusjee.
Chingisiin yueiin Oirodiig odoogii buyu Togoon Taishaas hoishih yueiin Oird gej uzeh ni unend niitsehgui baihaa.Ter yueiin Oirodiig Oirdiin hutuga behi udirdaj baigaad Chingisd dagaar orson gej baidag .Harin Neg sonirholtoi ni Tumediin Botohoi Tarhun Borohul noyoniig alj Chingisiig ul dagasaniig Dervediin Dogshin Durbeg ilgeej baildan daguulsan gej baidag.Tegj bodohloor Tumed ,buriad ,oirod ,durved zereg aimguud ni tus tusdaa tusgaar aimguud baisan ni todorhoi baigaa yum.Harin edgeer aimguud niilj negdehed Zuchi,HAidy hoyoriin nuluu hamgiin ih baisan ni yah argagui yum.Zuchi oin irged bolon hirgis , kazakuudiig erhendee oruulj irehed ni oirod bolon ter haviin nutgiig Zuchid ugj zahiruulsan gedeg.Haidy Hubilain esreg baildan el tarvagtaid uuriin holboog baiguulahad Odoogiin oird aimguud gol tsum ni bolj baisan baih.Ene yues Oirodiin identity uusen bolov uu. Ene yues hoish ted nar chingisiin altan yrgiin Haidy noyon alagdsan uchir altan urgiinhantai terseldeh bolson baih.Harin suuliin yueiin Oirodiig tuluvshirhed hamgiin ih nuluu uzuulsen hun bol yah argagui Togoon taish bolon tuunii udam boloh Baatarhuntaij,Galdan Boshigt ed nariin nuluu ih baigaa yum.
Uver mongoliin Horchin　nar bol Hasriin udam　.Hasriin udmiin Asgaltai noyon hoyor huuhedteigees Baga huu Urogtumer ni ahtaigaa derselden uvur mongoloos irgedee avan Oirdiin Togoon taish deer ochihod Togoon taish hoshuu bolgonoos irgen salgaj avj Ureg tumert ugch hoshuud hemeen nerlesen gedeg.Ene hoshuud aimag ni Togoon taishiin udamtai urseldej tsagdaa 4-n OIrodiin holboog udirdan Halhiin esreg baildaj baisan gedeg.Harin ah Aragtumeriin udam boloh Horchin ni Manjid dagj orson anhnii Mongol aimag buguud Ligden haanii esreg baildaj baijee.Inegj bodohloor Chingisiin udam,Hasriin udamiin tulaldaan l Mongoliig butarhad hurgesen yum shig baigaa yum.
Tsorosiig humuus yazguuriin Oirod uureer helbel Hotoga behi,Har hiru nariin udirdaj baisan Oiroduud baih.Oirodiig ihenhdee Tsoros udmiin Togoon taishiin ur sad udirdaj baisan gedeg.Harin tumediin Altan haanii udaa daraagiin dovtolgoonoor Oirodiin holboonii erh medel Hasriin ur sad boloh Hoshudiin Buubee Shirjee nariin gard shiljsen gedeg.Tuvdiin Guush haan hurtel ene hunii huuhed gesen.Ene yuees hoish Oirod gurav huvaagdjee.ehniih ni Halimaguud(torguud) Huu Orlog baatriig dagan Ijil muren ruu odoj. Deed mongoliin mongolchuud Guush haaniig dagan golduu hoshuuduud nuusen gedeg.
Harin minii bodloor Kirkizuud Oiroduudtai negen tsagt hamdtaa uls bolj yavsan baih gehdee.Oirod gesen identidy tend baihgui bas derees ni helen ch ondoo baisan baih.Baatar huntaij 5n hatantai baijee.Ih hatan ni Dara balji gedeg kirkis hun baijee.Tuunii huuhduudiig Tsetsen,Zodovbaatar gedeg baijee.Baatar huntaijiig uhsen ni daraa Senge(bas neg hatanii huuhed) oirdiin haan shireed.Oiroduud medeej hari hunii huuhed hediigeer ih hatanii huuhed bolovch durgui baisan uchir Senge haan shireeend suusan hereg.Harin Tsesten,Zodovbaatar hoyor Sengiig aljihjee.Enegseniig ni Oirodiin noyod Tsetseng ehiinhen hamt tsaatsaar avj ,Zodovbaatar huhnuuriin zug zugtasan gedeg.
Sengiig uhsenii Galdan boshigt haan suujee.Galdan haan Halhtai baildahaar yavsan hoiguur ni Sengiin 2-r huu(tom huu ni Sonomravdan nas barsan baijee.) TSeveenravdan Galdantai zurchildun Ijil muren(halimag)ruu zugtasan baina.galdang ezgui hoiguur gent butsan irj uuriiguu haan urgumjilj Galdand demjleg ed nar yavuulahiig zogsooson baina.Ingeed zuun gariin haant uls Galdang dainii talbard uhsenii daraa Tseveen ravdangiin gard shiljjee.1715 ond Tseveenravdan hyatadtai tomoohon tulaldaan hiisen baina.hoiton jil 6000 tsereg daichilan tuvdiig ezelj baijee.Iim nuluu buhii hun tul alich survaljuudad haan bus gej bichsen ni harin sonin yum
Amarsanaa ni Tseveenravdangiin zee(eh ni Tseveenravdangiin ohin)etseg ni hoshuudiin Danjin huntaij gedeg hun baijee.Uuruur helbel havt Hasriin udam baijee.Tuunii eh Amarsanaag gedsend baihad ni belbeserj Hoitiin noyonii ber bolson baina.Amarsanaa tom bolood hoitiin noyon bolson baina
Davaach Galdanboshigtiin duu Bumiin ahmad huu Oirodiin ih janjin Tseveendondoviin ach huu(davaach haan suuh huuli yosniihun bish).Tsorosiin nuluu buhii hun baijee.

Tseveenravdang uhsenii tuunii huu Galdantseren haan suujee.Tuunii ue ni Oirodiin altan ue ni baijee.Ter Tserendondovoor udirduulsan ih tseriig manjiin esreg halhruu ilgeej baisan ch amjilt oloogui baina.
tuunii daraa Galdantserengiin baga huu Dorj haan suujee.Gevch tuunii ah Lamdrajaa(butach baijee) tuuniig haan shireenees zailuuljee.tuuniig Davaach,Amarsanaa hoyor niilj zailuuljee.Davaach ni tsorosiin altan ugsaa baisan.Amarsanaa nuluu baga baisan uchir Davaach haan boljee
Zuungar dashramd ni 1775 ond ezlegdsen shig sanagdaj baina.Mongol 220 jil Manjiin darlald gedeg ni olonhi mongolchuudiin huvid Halh ezlegdeseniigees hoishihiig helj baigaa yum